باشترینەکان

دیدێكی ئەندازیارانە بۆ ... كارەساتە سروشتیەكان و چۆنێتی ڕووبەوڕووبونەوەیان ====================================== نەوزادی موهەندیس nawzad mohandis - یەکێتی ئەندازیارانی کوردستان ئاشكرایە ڕوودانی كارەساتی سروشتی لەهەموو گۆشە و ناوچە و وڵاتێكی جیهاندا ڕوودەدات و بەدوای خۆشیدا زیانی گەورەی گیانی و ماڵی لێدەكەوێتەوە و تەنانەت جاری واهەیە ناوچەیەك بەتەواوەتی وێران و خاپور دەكات و كارەساتی دڵتەزێنی لێدەكەوێتەوە. كارەساتە سروشتیەكان هەمەجۆرن و لە هێز و گوڕ و كاریگەری وپانتایی جوگرافی وزەرەروزیانەكانیاندا جیاوازن.هەربۆیە لەجێگەیەك بۆ جێگەیەكی تر ئاسەوارەكانیان جیاوازە و ڕێوشوێنە خۆپارێزیەكانیش لێیان جیاوازترە. كارەساتە سروشتیەكان هەموو ئەو ڕووداوانە دەگرێتەوە كە لەدەرەوەی توانا و دەسەڵاتی مرۆڤەكان ڕوودەدان و مرۆڤ لە كات و ساتی ڕوودانیاندا هیچ دەستێوەردانێكی نیە. لەگەڵ ئەوەی كە هەندێك كار و كردەوەی مرۆڤ ڕەنگە ڕێگەخۆشكەربێت بۆ ڕوودانیان. كارەساتە سروشتییەكان وەكو، لافاو و بوومەلەرزە و گڕكان و داڕمانی زەوی و وشكە ساڵی و بێبارانی و بەبیابانبوون و خۆڵبارین وبەرزبونەوەی پلەی گەرما و گێژەڵوكە و زریانەكان و ئاگركەوتنەوەی دارستانەكان و ...هتد.دەگرێتەوە. جا ڕوودانی ئەم كارەساتە سروشتیانە هیچ وڵات و ناوچەیەك ناپارێزن و هەمووان وەكو یەك دەگرێتەوە بەپێی گۆڕانی كەش وهەواكان لە وەرزەكانی ساڵدا.هەیانە بەهێز و كاریگەر و وێرانكەرن، و هەشیانە سووكتر و بێ‌ زیانی گەورەی گیانی وماڵین.تائێستاش زانست و تەكنەلۆژیا پێشكەوتوەكانی سەردەمیش دەستەوستانە لەبەردەم ڕوودانیاندا و تەنها ئەوەندەیە ڕێوشوێنی خۆپارێزی پێشوەختە دەگرنە بەر بۆ كەمكردنەوەی ئاسەوارە وێرانكاریەكانیان. كوردستانیش وەك بەشێكی گرنگ لە وڵاتی عێراق و هەڵكەوتە لەناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و تاڕادەیەك ناوچەیەكی شاخاوی و خاوەن كەشوهەوایەكی وەرزی بەپێی هەڵكەوتە جوگرافیاكەی دەكەوێتە بەر شەپۆل و كاریگەرییە كەشوهەواكانی دەریای سوور و كەنداوی عەرەبی و هندی و ناوچەكانی قەفقاس و لەڕۆژئاواشەوە دەكەوێتە بەر شەپۆلەكانی دەریای سپی ناوەڕاست.كە هەریەكەیان كاریگەری جۆراوجۆریان هەیە. كەواتە هەرێمی كوردستان دابڕاو نیە و هەموو كات چاوەڕوانی كارەساتی سروشتی لێدەكرێت. لە پەراوێزی ڕوودانی ئەم لافاوەی ئەم ڕۆژانەی لە ناوچەكانی سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجە و ...هتد.كە بەداخەوە بوە هۆی ڕوودانی كارەسات و زیانی گیانی و ماڵی زۆر بە هاوڵاتیان و شەقام و پرد و ئاوەڕۆ و و خوێندنگە و گەڕەكە نیشتەجێكان و ئۆتۆمبێل و باخ و دارستان و سەرچاوەی ماسی و بەنداوەكان و ..هتد.دەكرێت هۆكار و ڕێگاچارەسەریەكان دیاریبكەین بۆئەوەی دووبارە نەبنەوە و كارەساتی هاوشێوە ڕوونەدەنەوە. هۆكارەكانی ڕوودانی ئەو كارەساتە چیبوون؟ وەك پێشتر باسمان كرد كارەساتە سروشتیەكان مرۆڤ دەستی لەڕوودانیاندا نیە و ناشتوانێت بەریان پێبگرێت و تائێستاش نەتوانراوە زانستیانە كات و سات و شوێنی ڕوودانیشیان دیاریبكرێت.بەڵام دەتوانرێت پێبینی ڕوودانیان بكرێت ولە پێش ڕوودانیاندا هەندێك ڕێوشوێنی خۆپارێزی بگیرێتەبەر بۆ كەمكردنەوەی ئاسەوارە وێرانكاریەكانیان.وەك: • ئاشكرایە زۆرێك لەو كارەساتە سروشتیانە وەرزین و دەكرێت پێشبینی ڕوودانیان بكرێت وەك وەرزەكانی هاوین و زستان بەشێوەیەكی گشتی،هەربۆیە دەكرێت كە ڕێوشوێتی خۆپارێزی بگیرێتە بەر پێش ڕوودانیان. • لە هەرێمدا،دەكرێت كە پێش باران بارین و هەر لەناوەڕاستی مانگی تشرینی یەكەمەوە،شارەوانیەكان و دامودەزگا پەیوەندیدارەكان هەستن بە پاككردنەوە و بەردانی ڕووبار و كەندوشیوەكان وئاوەڕۆ صندوقیەكان و ناوشارەكان. • چاكسازیكردنی هەردوولای ڕێگا و شەقامە ((شانەكان)) سەرەكیە ناوخۆیی و دەركیەكان. • بەهەندوەرگرتن و حساب كردن بۆ زانیاریی و زانستە كەشوهەواییەكان و پشتگوێنەخستنی ئاگاداریەكان لەو بارەیەوە. • چاكسازیكردنی بەردەوامی هەردوو شانەكانی پردەكان و گۆمەكان و توندوڵكردنەوەیان بەشێوەیەكی زانستی و ئەندازیاری. بەم شێوەیە دەكرێت كە زەرەر و زیانەكان كەمبكرێتەوە و ڕێگە لەكارەساتی دڵتەزێن و وێرانكەر بگیرێت. لەڕووی ئەندازیارییەوە چی بكرێت ؟ لەم بارەیەوە،دەكرێت هەموو ئەو پڕۆژە ئەندازیاریانەی كە لەلایەن كەرتی تایبەت و حكومەت و وەبەرهێنەرانەوە ئەنجامدەدرێن و جێبەجێدەكرێن،ئەم ڕێوشوێنانەیان تیادا بچەسپێنرێت: • پێویستە هەموو شار و شارۆچكەیەك ماستەر پلانی تایبەت بەخۆی بۆ بكێشرێت و هەموو شارەوانیەكان بەپێی ئەو ماستەر پلانە پڕۆژەكان و خزمەتگوزاریەكان ئەنجامبدەن لەناو شار و لەدەرەوەی شار و شارۆچكەكاندا. • ڕێگە بە هیچ زیادەڕۆییەك نەدرێت لە نزیك چەم و ڕووبار و بەنداو و پرد و شەقامە سەرەكیەكانەوە لەلایەن هاوڵاتیان وكۆمپانیاو وەبەرهێنەرانەوە. • مەرج و پێوەرە ئەندازیاریەكان زۆر بەتوندی لە پڕۆژەكاندا جێبەجێبكرێن و لیژنەی بەدواداچوونی بەردەوام هەبێت لەكاتی جێبەجێكردنیاندا.و زانیاری و پێوانە ئەندازیاریەكانیش ساڵانە یان چەند ساڵێك نوێبكرێنەوە،نەك هەر لەسەر پێوەرە كۆنەكانی دەیان ساڵی ڕابووردوو كاربكرێت. • هەموو ناوچە قەدەغەكراوە ئەندازیاری و سەلامەتیەكان لە پڕۆژەكان و پرد و ڕێگاوبانەكان و ناو شارەكاندا زۆر بەتوندی پارێزگاری لێبكرێت و هیچ كەس ولایەنێك بۆی نەبێت زیادەڕەویان لەسەر بكات. • گرنگی زیاتر بە دروستكردنی ئاوەڕۆی صندوقی بدرێت و ناوچەی قەدەغكراوی دیاریبكرێت و ساڵانە و لەكاتی خۆیاندا صیانەبكرێن. • كاری صیانەكردنی ساڵانە و وەرزانەی پردەكان و شەقامەكان و گۆمەكان و شیو و كەندەڵانەكان ئەنجامبدرێن. • هەموو ئەو گەڕەك و ناوچانەی كە نزمن لەئاستی شەقامەكانەوە،گرنگە كە ئاوەڕۆی گەورە و فراوانیان بۆ دروستبكرێت بۆ دەرچوونی ئاو و باراناو و كۆنەبونەوەی لە جێگەیەكدا. • دابینكردنی ئالیات و پێداویستیەكانی تری بەرگری شارستانی بۆ فەرمانگە پەیوەندیدارەكان و ڕاهێنانی كارمەندەكانیان و ئامادەبونیان لە نزیك جێگە مەترسیدارەكانەوە.بۆ بەهاناچوون بە خێراترین كات. بەم شێوەیە دەكرێت كە حكومەت و دامودەزگاكانی تاڕادەیەك كۆنتڕۆڵی ئەو كارەساتانە بكەن و لانی كەم زەرەروزیانەكانیان كەمبكەنەوە.بۆیە ئەركی حكومەتی هەرێم و دامودەزگاكانێتی كە كار بكات بۆ: • قەرەبووكردنەوەی پێویستی زیانلێكەوتوان و لێقەومانانی ئەو كارەساتانە. • دانانی صندوقێك بەناوی ((صندوقی قەرەبووكردنەوەی كارەساتە سروشتیەكان)) و تەرخانكردنی بودجەیەكی ساڵانە بۆ ئەو صندوقە. • سزادانی كەسان و لایەن و دامودەزگا كەمتەرخەمەكان. • پاداشتكردنی كەسانی خەمخۆر و لایەنە پەیوەندیدارەكان كە ئەركی خۆیان بەباشترین شێوە ڕادەپەڕێنن. ،كارەساتە سروشتییەكان كارەستگەلێكن كە هەموان دەگرێتەوە بەبێ‌ جیاوازی ئاین و مەزهەب و نەتەوە و جیاوازی چین و توێژەكان،بۆیە گرنگە كە گیانی هاوكاری و یارمەتیدان و دەستگیرۆیكردن لەناو كۆمەڵگاكەماندا بەهوشیاریەوە بڵاوبكرێتەوە و تۆخبكرێتەوە ،بۆئەوەی بەهەمووان كارەسات و مەترسی و فرمێسكەكانی یەكتری كەمبكەینەوە و وڵاتیشمان بپارێزین. با ئەم كارەساتی لافاوەش پەندێك بێت بۆ هەموان كە چیدی بەدەستی خۆمان ((مرۆڤ)) ڕێگە خۆشنەكەین بۆ ڕوودانی كارەساتە سروشتیەكان،بە زیادەڕەویكردنمان لەسەر سروشت لە خاك و ئاو و هەوا و پیسیان نەكەین و نەیانكەینە قوربانی خواست و ویستە تێرنەبوەكانمان بۆ دەستخستنی سەروەتوسامان و خۆدەوڵەمەند كردنی ناڕەوا.باهەموانمان خاك و نیشتیمانەكەمان لەخۆمان خۆشتربوێت و لە چاوتێبڕین و تەماحكاری خۆمان بیپارێزین چونكە نیشتیمانەكەمان سەرچاوەی ژیان و مان و بونمانە و چەندە ژینگەیەكی خاوێن و تەندروستمان هەبێت ئەوەندەش كۆمەڵگایەكی ئاسودە و بەختەوەر و پێشكەوتو و هوشیارمان دەبێت.

دەست خۆش بابەتێکی جوانە... پێویستە هەوڵ بدرێت بۆ جێبەجێ کردنی..

دەست خۆش کاك @nawzad mohandis بابەتێکی جوانە و لە جێ خۆیدایە..

چۆن وزەی خۆر بوو بە هەرزانترین سەرچاوەی وزە لە جیهاندا وانەیەک بۆ ئەندازیاران و سیاسەتمەدارانی وزە لەکوردستان پێشەکی لە ماوەی حەفتا ساڵی ڕابردوودا، وزەی خۆر لە یەکێک لە گرانترین و ناکاریگەرترین تەکنەلۆژیاکان گۆڕاوە بۆ هەرزانترین سەرچاوەی کارەبا لە جیهاندا. ئەم گۆڕانکارییە تەنها چیرۆکی سەرکەوتنی تەکنەلۆژیای وڵاتان نییە، بەڵکو نموونەیەکی بەهێزە کە چۆن داهێنانی ئەندازیاری، سیاسەتی حکومەت، ستراتیژی ئابووری و پلاندانانی پیشەسازی دەتوانن پێکەوە کار بکەن بۆ دووبارە داڕشتنەوەی سیستەمی وزەی جیهانی. بۆ کوردستان ، ئەمە تەنها بابەتیکی مێژوویی نیە بەڵکو نەخشەڕێگایەکە بۆ داهاتوو. لە زانکۆیی تاقیگەییەوە بۆ شۆڕشی وزە لە ساڵی 1953، تاقیگەکانی بێڵ یەکەم خانەی خۆری سیلیکۆنی بازرگانی لە جیهاندا ناساند. لەو کاتەدا، تێچووی کارەبای بەرهەمهێنراو بە وزەی خۆر زۆر بەرز بوو، بەکارهێنانی تەختەی وزەی خۆر بۆ کارەبای ماڵ مانگانە سەدان هەزار دۆلاری تێدەچوو. وزەی خۆر سنوردار بوو بۆ بەکارهێنانێکی تایبەت بەتایبەتی لە مانگی دەستکرد. یەکەم وەرچەرخانێکی گەورە لە کاتی قەیرانی نەوتی جیهانی لە ساڵانی حەفتاکان بوو. حکومەتەکان بەهۆی کەمی وزە و بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، دەستیان کرد بە دابینکردنی پارە بۆ توێژینەوەی جێگرەوەی وزە . ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پرۆژەی سەربەخۆیی دەستپێکرد و زیاتر لە 8 ملیار دۆلاری بۆ پەرەپێدانی وزەی نوێبوونەوە تەرخان کرد. ئەم پرۆگرامە کاریگەری خانەی خۆری بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر کرد و یەکەم پاڵنەری گەورە بوو بەرەو بازرگانیکردن. پێشکەوتنی پیشەسازی: کاتێک بڕی زۆر هەموو شتێکی گۆڕی تێگەیشتنێکی سەرەکی لە ئەندازیاری وزەی خۆر پاول مایکۆک هات کە تێبینی کرد کاتێک ژمێرەر و ئەلیکترۆنی بە بڕی زۆر بەرهەم دەهێنرێن نرخەکانیان بەخێرایی دابەزیوە. ئەو پێشنیاری کرد کە هەمان شت لەگەڵ تەکنەلۆژیای خۆردا ڕووبدات. بیردۆزەکەی ڕاست بوو. لە کاتێکدا ئەمریکا دواتر وەبەرهێنانی کەم کردەوە، وڵاتانی تر بەردەوام بوون لە ئەرکەکە: ژاپۆن: شارەزایی بچووککردنەوە و توانای ئۆتۆماتیکی پیشەسازی ژاپۆن جەختی لەسەر تێکەڵکردنی وزەی خۆر لە بەرهەمە بەکاربەرەکانی وەک ژمێرەر و کاتژمێردا کردووە. ئەمە کارئاسانی کرد بۆ بەدەستهێنانی: پەرەپێدانی شارەزایی پیشەسازی کەمکردنەوەی تێچوون لە ڕێگەی ئۆتۆماتیکەوە دواتر ژاپۆن پشتگیری پرۆگرامەکانی وزەی خۆری کرد و خواستی ناوخۆیی زیادیکرد. ئەڵمانیا: دروستکردنی بازاڕ لە ساڵی 2000، ئەڵمانیا پرۆگرامی باجی گومرگی دەستپێکرد . لە ژێر ئەم سیاسەتە: پێویست بوو بەکاربەرانی ووزە کارەبای نوێبوونەوە بکڕن. گرێبەستە درێژخایەنەکان گەرەنتی نرخی گونجاوی دابین کرد. مەترسی دارایی لەسەروەبەرهێنانی وزەی خۆرکەم بوویەوە. ئەم شێوازە ئەڵمانیای گۆڕی بۆ گەورەترین بازاڕی خۆر لە جیهاندا لە ماوەی چەند ساڵێکدا سەرەڕای ئەوەی وڵاتی ئەڵمانیا تیشکی خۆری سنووردارە. چین: بەرهرمهینان لە قەبارەی پیشەسازی و سەرکردایەتی لە کەمکردنەوەی تێچوو پاشان چین پێشەنگی کرد بە: ڕاهێنانی ئەندازیاران لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پاڵپشتی پیشەسازانی ناوخۆیی یارمەتیدانی بەرهەمهێنان و ئاسانکاری بۆ بازارکردن تا ساڵی ٢٠١١ چین بووە گەورەترین بەرهەمهێنەری جیهان لە هەردوو پانێڵی خۆر و کارەبای خۆر. بە شێوەیەکی بەرفراوان نرخەکانی لە ئاستی جیهانیدا داڕما. ئەنجامی کۆتایی: وزەی خۆر هەرزانترین وزەیە لە ساڵی 2009 ەوە نرخی کارەبای خۆر نزیکەی ٪90 دابەزیوە. ئەمڕۆ، لە زۆربەی وڵاتان، وزەی خۆر هەرزانترە لە: خەڵوز گازی سروشتی وزەی ناوکی ئەوەی پێشتر مانگانە سەدان هەزار دۆلاری تێدەچوو ئێستا لە زۆربەی بازاڕەکان کەمترە لە پسوڵەی خزمەتگوزاری. وانەی ئەندازیاری وزەی خۆر بە ڕێکەوت هەرزان نەبوو. هەرزان بوو چونکە: ✔ حکومەتەکان پارەیان بۆ گەشەپێدان دابین کردووە ✔ ئەندازیاران کارایییان باشتر کرد ✔ سیاسەتەکان بازاڕیان دروست کرد ✔ بەرهەمهێنەران قەبارەی بەرهەمهێنانیان زیاد کرد ✔ بە فێربوون و شارەزابوون تێچوونیان کەم کردەوە ئەم هەوڵە هەماهەنگییە تاقیکردنەوەیەکی تاقیگەیی کرد بە بەردی بناغەی ژێرخانی وزەی خۆری جیهانی. بۆچی ئەمە بۆ کوردستان گرنگە؟ ئەوەی لە کوردستان هەمانە: تیشکی خۆری بەرز زیادبوونی خواست لەسەر کارەبا پشت بەستنی زۆر بە سوتەمەنی بەتایبەت گاز بەرزبوونەوەی تێچووی کارەبا توانای بەکارنەهێنراوی خۆروەک پێویست لەگەڵ ئەوەشدا توانای نوێبوونەوەی ناوخۆیی هێشتا گەشەی نەکردووە. ئەم مێژووە جیهانییە نیشانی دەدات کە کوردستان پێویستی بە چارەسەری ئەزموونی نییە چونکە مۆدێلەکە پێشتر هەیە. تەحەداکەش تەکنەلۆژیا نییە، بەڵکو دیزاینی سیاسەت، چوارچێوەی وەبەرهێنان، ستراتیجی پیشەسازی، و سەرکردایەتی ئەندازیاری پیشەییە. ڕاسپاردەکان: بەندە بەپشتیوانی یەکێتی ئەندازیارانی کوردستان دەتوانین ڕۆڵی پێشەنگ ببینین لەم بوارەدا لەڕێی : ستانداردکردنی تەکنیکی ڕاهێنانی پیشەیی ڕۆڵی ڕاوێژکاری بۆ حکومەت پەرەپێدانی پیشەسازی و تاقیکردنەوەی ناوخۆیی دەرئەنجام وزەی خۆر تەنها تەکنەلۆژیایەک نییە. ئەمە گۆڕانکارییەکی ستراتیژییە لە ئابووری وزە. ئێستا حکومەتی هەرێمی کوردستان دەرفەتێکی لەبەردەمدایە بۆ: کەمکردنەوەی حاڵەتی (نەبونی یاخود کەمبونی) کارەبا کەمکردنەوەی تێچووی وزەی کارەبا وفرۆشتنی بەنرخی هەرزانتر بۆ هاوڵاتیان جێگیربونی تۆڕی کارەبا دروستکردنی هەلی کاری سەوز سەرکردایەتی لە دابین کردنی وزە بۆ عێراق و ناوچەکە پرسیاری ڕاستەقینە ئەوەیە: حکومەتی هەرێمی کوردستان چەند خێرا دەتوانێت داهاتووی وزە بە شێوەی زانستی و ئەندازیاری پیشەیی مسۆگەر بکات؟

لە دڵی چیا سەرکەشەکانی هەوراماندا، شارۆچکەیەک هەیە کە بۆنی گوێز و دەنگی ئاو ئاوێتەی یەکیان کردووە؛ تەوێڵە. ئەم شارۆچکەیە تەنها شوێنی نیشتەجێبوون نییە، بەڵکو مۆزەخانەیەکی زیندووە کە مێژووی سەدان ساڵەی پێکەوەژیانی مرۆڤ و سروشتی تێدا تۆمار کراوە. بەڵام ئەمڕۆ، ئەگەر بە کۆڵانەکانیدا گوزەر بکەیت، هەست بە ئازارێکی بێدەنگ دەکەیت؛ ئازاری ونبوونی شوناس لەژێر قورسایی بلۆک و چیمەنتۆدا. ئەم وتارە گەشتێکە بۆ قوڵایی برینەکانی تەلارسازیی تەوێڵە و گەڕانە بەدوای دەرمانێکدا کە لە دراوسێکانمانەوە (هەورامانی ڕۆژهەڵات) فێری بووین. شوناسی بریندار: کاتێک بەمۆدێرن بوون سروشت دەکوژێت تەلارسازیی ڕەسەنی تەوێڵە لەسەر بنەمای "تەلارسازیی خۆماڵی" (Vernacular Architecture) دامەزراوە؛ واتە بەکارهێنانی ئەوەی سروشت پێت دەبەخشێت. دیوارەکان لە بەردی شاخەکان، سەقف لە دار و خۆڵ، و پەنجەرەکان ڕووەو خۆر و هەوا. ئەمە تەنها جوانی نەبوو، بەڵکو زیرەکیی باپیرانمان بوو بۆ خۆگونجاندن. بەڵام ئێستا، تەوێڵە ڕووبەڕووی "پیسبوونی بینایی" (Visual Pollution) بووەتەوە. خانوو شێوەی پاکەتی شقارتە، ڕووکاری پلاستیک (PVC)، و کاشییە بریقەدارەکان شوێنی بەردە بەنرخەکانیان گرتووەتەوە. ئەمە نەک تەنها سیمای شارۆچکەکەی شێواندووە، بەڵکو ڕۆحی گەشتیاریی ناوچەکەشی کوشتووە. گەشتیارێک کە لە ئەوروپا یان لە باشووری عێراقەوە دێت، ئارەزووی بینینی تەلارێک ناکات کە لە ناوەڕاستی بەغداش هەیە، ئەو بەدوای جیاوازیدا دەگەڕێت. "تەلارسازی لە هەورامان تەنها دروستکردنی خانوو نییە، بەڵکو هونەری گفتوگۆیە لەگەڵ شاخدا، بەبێ ئەوەی شاخەکە ئازار بدەیت." وانەیەک لە ڕۆژهەڵاتەوە: چۆن ئەوان سەرکەوتن؟ تەنها چەند کیلۆمەترێک ئەولاتر، لە دیوی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، هەورامانی تەخت و گوندەکانی (هەجیج و سلێن) چیرۆکێکی جیاواز دەگێڕنەوە. لە ساڵی ٢٠٢١، یونسکۆ (UNESCO) ئەم ناوچەیەی خستە لیستی کەلەپووری جیهانییەوە. بەڵام بۆچی؟ نهێنییەکە لە "پاراستنی توندوتۆڵ"دایە. لەوێ، شارەوانی و خەڵکەکە ڕێککەوتنێکی نەنووسراویان هەیە: 1. قەدەغەی تەواوەتیی ماددەی نامۆ: مەحاڵە لە گوندێکی وەک هەجیج مۆڵەت بە دروستکردنی بینایەک بدرێت ئەگەر ڕووکارەکەی بەردی تاشراوی ناوچەکە نەبێت. 2. پاراستنی هێڵی ئاسۆ (Skyline): هیچ بینایەک بۆی نییە دیمەنی سروشتی لە بیناکەی پشتەوەی خۆی بگرێت، ئەمەش بنەمای (سەربانی ماڵێک ئەبێتە حەوشەی ئەوی دی)ی پاراستووە. 3. ئابووریی بەردین: خەڵکەکە تێگەیشتن کە پاراستنی ئەو خانووە کۆنانە، پارەیە. ئێستا ماڵەکان کراونەتە شوێنی مانەوەی گەشتیار (Homestay) و داهاتەکەی زۆر زیاترە لەوەی خانوویەکی مۆدێرن دروستی بکات. نەخشەڕێگایەک بۆ ڕزگارکردنی تەوێڵە ئایا کار لە کار ترازاوە؟ نەخێر. تەوێڵە هێشتا خاوەنی تۆپۆگرافیا و کەلەپورە کۆنەکەیەتی. بۆ گەڕانەوەی شکۆ بۆ ئەم شارۆچکەیە، پێویستمان بە شۆڕشێکی تەلارسازییە: یەکەم: ناوچەی سور: دەبێت سەنتەری کۆنی تەوێڵە وەک "ناوچەی پارێزراو" دەستنیشان بکرێت. هەر دەستکارییەک دەبێت بە مەرجی مانەوەی سیمای کۆن بێت. دووەم: هاندانی دارایی: حکومەت دەتوانێت بۆیە و چیمەنتۆی ڕووکار قەدەغە بکات و لە بەرامبەردا قەرز بدات بەو کەسانەی دەیانەوێت ماڵەکانیان بە بەرد و تەختە نۆژەن بکەنەوە. سێیەم: گەڕانەوە بۆ دار: پێویستە هان بدرێت دەرگا و پەنجەرەکان لە دار یان ڕەنگی دار دروست بکرێنەوە، نەک ئەلەمنیۆمی سپی و شین کە وەک پەڵەیەکی نامۆ دەردەکەون. کۆتایی: هەڵبژاردن لە دەستی ئێمەدایە تەوێڵە لەبەردەم دوو ڕێیاندایە؛ یان دەبێتە شارۆچکەیەکی بێ ناسنامەی پڕ لە کۆنکرێت کە دوای دە ساڵی تر کەس ئارەزووی سەردانی ناکات، یان دەبێتە نموونەیەکی جیهانی وەک دەستە خوشکەکانی لە دیوی ڕۆژهەڵات. پاراستنی تەلارسازیی تەوێڵە تەنها ئەرکی شارەوانی نییە، ئەرکی ئەخلاقیی هەر تاکێکە کە دەیەوێت نەوەی داهاتوو بزانن "ئێمە کێ بووین". با ڕێگە نەدەین دەنگی "میکسەر و بلۆک" زاڵ بێت بەسەر ئاوازی "بەرد و دار"دا. تایبەتمەندییە تەکنیکییەکانی تەلارسازیی هەورامان دیواری وشکەچن (Dry Stone Wall): دیوار بەبێ بەکارهێنانی قوڕ و چیمەنتۆ، تەنها بە هونەری دانانی بەرد لەسەر بەرد. پلەبەندی (Terracing): گونجاندنی بینا لەگەڵ لێژیی شاخ بۆ کەمکردنەوەی مەترسی داڕمان و پاراستنی زەوی کشتوکاڵی. ئاراستەی باشوور: زۆربەی خانووەکان ڕووەو باشوورن بۆ وەرگرتنی زۆرترین تیشکی خۆر لە زستاندا.